Pierwszymi osadnikami gminy Ujsoły byli pasterze wołoscy przybywający z terenów Karpat, którzy szukając odpowiednich warunków do wypasu bydła osiedlali się na okolicznych halach. Z biegiem czasu wolność osadników ograniczano poprzez zmuszanie ich do odrabiania pańszczyzny. Górale sprzeciwiali się narzuconym obciążeniom i zajmowali się zbójnictwem, wybierając na swe siedziby trudno dostępne doliny górskie. Do dziś w pamięci mieszkańców przetrwały legendy o zbójnikach i ukrytych przez nich skarbach na górze Muńcuł. Podobno zakopany skarb znajduje się gdzieś w pobliżu szczytu góry.
Muńcuł (1165) jest najbardziej znaną górą Ujsoł. Na jego wschodnim stoku, wiele lat temu, corocznie w święto św. Wawrzyńca płonęło wielkie ognisko. Dzisiaj jest skromniutkie ognisko w centrum miejscowości, w pobliżu amfiteatru i potoku Bystra.
Kiedyś na zboczu wschodnim wypasano krowy, opalali się turyści, a grzybiarze zbierali borowiki, podgrzybki i maślaki (te ostatnie w młodniku modrzewiowym). Dzisiaj to tylko wspomnienie, gdyż ta część góry stała się niedostępna. Nawet ścieżka do Polany Szczytkówka zarosła. Latem nie polecam przebijania się tędy, gdyż są kleszcze.
Rezerwat
Rezerwat przyrody Muńcoł usytuowany jest w niedalekiej odległości za szczytem, na zboczu góry przy trakcie wiodącym w kierunku Mladej Hory. Został utworzony 23 grudnia 1998r. Powierzchnia rezerwatu wynosi 44,95 ha.
Rezerwat stanowi dobrze zachowany fragment rzadkiego zbiorowiska leśnego, którym jest żyzna buczyna karpacka. Na szczególną uwagę zasługuje występowanie obfitego stanowiska śnieżyczki przebiśnieg liczącego kilka tysięcy okazów, a także innych gatunków chronionych, takich jak: wawrzynek wilczełyko, lilia złotogłów, ciemiężyca zielona.
Oficjalna nazwa rezerwatu to właśnie Muńcoł, choć sama nazwa góry to Muńcuł.
Dlaczego zamierają świerki?
Przez ostatnie kilkadziesiąt lat symbolem beskidzkich lasów były dorodne świerki - okazy piękna, potęgi i bogactwa lasu. Również Muńcuł był nimi w większości porośnięty. Teraz te lasy słabną i umierają.
Jak to się stało, że jeden gatunek - tak bardzo teraz zagrożony - objął w posiadanie tysiące hektarów górskich stoków? Do XVI wieku Beskidy porastała pierwotna Puszcza Karpacka. Dominowały tu lasy mieszane - jodłowo-bukowe z domieszką świerka. Pierwsze plemiona zamieszkujące te tereny karczowały i wypalały te lasy zdobywając tereny pod pastwiska i zabudowę, ale znacząco nie ingerowały w strukturę gatunkową.
Wyraźne zmiany w charakterze lasów beskidzkich zaczęły się w XIX wieku. Na Żywiecczyźnie rozwijało się bardzo dynamicznie hutnictwo i przetwórstwo drewna. Tamten przemysł potrzebował dużo twardego drewna, jako głównego surowca energetycznego. Pozyskiwano głównie buka i jawora. Prawdziwy rozkwit przeżywało górnictwo węglowe. Rosło zapotrzebowanie na drewno kopalniakowe i budulcowe. W odpowiedzi na te potrzeby powstały tysiące hektarów monokultur świerkowych.
Jakie będą dalsze losy świerka?
Czas pokaże, nie ulega jednak wątpliwości, że jego udział w składzie gatunkowym musi się zdecydowanie zmniejszyć. Trzeba przyznać, że dawny obraz świata, w którym ludzie odgrywają niewielką rolę w środowisku jest nieaktualny. Szereg zmian jakie zainicjowaliśmy w naturze już wpłynął na zmienność pogody i częstsze niż dotąd zjawiska wyjątkowe: okresy posuchy, ulewne deszcze i silne wiatry, wobec których gatunek ten jest bezbronny.
Jesteśmy odpowiedzialni za zanieczyszczenia emitowane do atmosfery, które ostatecznie wraz z opadami dostają się do gleby i tam kumulują, również postępująca urbanizacja dolin, a co za tym idzie zwiększone zapotrzebowanie na wodę, wysoka emisja spalin - to problemy, na które te lasy nie były gotowe. Osłabione - zostały zaatakowane przez grzyby z rodz. opieńka i dobijane przez owada kornika drukarza.
Leśnicy beskidzcy, obserwując pogarszający się stan zdrowia drzewostanów zainicjowali szereg działań mających na celu zahamowanie tego zjawiska poprzez systematyczną przebudowę drzewostanów świerkowych. Miejsce chorego świerka zastępują jodły, buki, jawory, wiązy. Jest to proces, który trwać będzie kilkadziesiąt lat. W wyniku pracy leśników powstaną w Beskidach drzewostany mieszane. Mają one większą szansę przetrwania w zmieniających się warunkach przyrodniczych i klimatycznych.
Turyści mogą zaobserwować chore świerki i proces przebudowy drzewostanu na zboczach wzdłuż potoku Danielka.
W artykule wykorzystałam teksty z tablic informacyjnych.
W pobliżu warto zobaczyć:
- Skansen i Izbę Regionalną Gronicek w Glince
- Pałac Habsburgów (wcześniej Lubomirskich) w Rajczy
- Największą koniakowską koronkę na świecie w Koniakowie
- Galerię „Chata na Szańcach” w Koniakowie
- Izbę Pamięci Jerzego Kukuczki w Istebnej
Na Muńcuł wiedze z Ujsoł zielony szlak pieszy - od strony doliny Danielki
Polecam taką trasę:
- najpierw szlakiem zielonym: Ujsoły, Szczytkówka, Muńcuł, Kotarz, Przełęcz Kotarz
- później szlakiem niebieskim: do początku doliny Danielki. W pobliżu znajduje się schronisko Mlada Hora, jednak od ładnych paru lat jest nieczynne
- następnie powrót do Ujsoł malowniczą drogą wzdłuż potoku Danielka (około 7 km)
Film z trasy
