Ideą ekspozycji jest ukazanie poprzez zabawę naukowego, przyrodniczego i technicznego aspektu powstawania i wydobywania węgla brunatnego oraz przetwarzania go w energię elektryczną. Muzeum to prawie 700 m2 powierzchni wypełnionej eksponatami geologicznymi i paleontologicznymi, stanowiskami doświadczanymi i interaktywnymi zabawami. Ekspozycja prezentuje także tematykę nauk przyrodniczych, w tym historię powstania gatunku ludzkiego na naszej planecie. Muzeum można zwiedzać korzystając z audioprzewodników.
Od węgla do prądu
Proces eksploatacji złoża węgla brunatnego w Kopalni Bełchatów przebiega w dwóch fazach. Pierwsza z nich polega na zdejmowaniu nadkładu zalegającego nad węglem, a druga na urabianiu złóż węglowych.
Zdejmowanie nadkładu i urabianie węgla realizowane jest układami technologicznymi KTZ (koparka-taśmociąg-zwałowarka). Koparki nadkładowe, jak sama nazwa wskazuje, zdejmują nadkład na poszczególnych piętrach eksploatacyjnych i kierują go na taśmociągi, którymi - w zależności od rodzaju surowca i aktualnych potrzeb - poprzez stacje rozdzielcze kierowany jest na:
- zwałowisko wewnętrzne,
- zwałowisko zewnętrzne,
- składowisko kopalin towarzyszących.
Węgiel brunatny wydobywany jest koparkami węglowymi, a następnie transportowany przenośnikami taśmowymi bezpośrednio do Elektrowni Bełchatów lub na plac uśredniania.
Koparki
Początek pracy układu KTZ zaczyna się od koparki nadkładowej. Największa z koparek (SchRs 4600x50 nr 41) waży ok. 7500 ton (tyle, co 7000 samochodów osobowych!). Porusza się ona na 12 gąsienicach (8 stałych i 4 skrętnych) napędzanych silnikami elektrycznymi.
Jej wymiary również przyprawiają o zawrót głowy. Całkowita długość tej maszyny to 195 m, szerokość 40 m, a wysokość 72,4 m. Średnica koła czerpakowego wynosi 17,5 m. Na owym kole zamontowanych jest 11 czerpaków o pojemności 4600 dm3 każdy (czyli tyle, co 23 wanny pełne wody).
Maszyna ta jako pierwsza zdejmowała nadkład w „Polu Bełchatów” i „Polu Szczerców”. Najprawdopodobniej będzie też jako pierwsza zdejmować nadkład ze „Złoża Złoczew”. By tam dotrzeć, koparka będzie musiała przebyć trasę około 50 km. Wcześniej przemierzyła dystans z „Pola Bełchatów” do „Pola Szczerców” o długości 17 km, którego pokonanie trwało około 2 tygodni (przy średniej prędkości 6-7 m/minutę).
Koparki nadkładowe zdejmują nadkład (ogromne ilości materiału skalnego, zalegające nad złożem węgla), a następnie podają go na taśmociągi.
Taśmociągi
Taśmociąg to układ połączonych szeregowo przenośników taśmowych. Cały urobek znajdujący się pierwotnie nad węglem trafia na taśmociągi, którymi będzie transportowany do zwałowarek.
Taśmociągi o szerokości 2,25 m lub 1,8 m (do transportu węgla) pędzą z prędkością 6 m/s (21,6 km/h) i napędzane są przez silniki elektryczne znajdujące się w stacjach rozdzielczych (napędowych).
W zależności od rodzaju i aktualnych potrzeb nadkład kierowany jest na zwałowiska wewnętrzne i zewnętrzne lub składowisko kopalin towarzyszących.
Długość wszystkich taśmociągów w Kopalni Bełchatów to ok. 150 km (odległość z Bełchatowa do Warszawy).
Zwałowarki
Zwałowarka to maszyna przeznaczona do zwałowania, o ruchu ciągłym. Nadkład trafia do zwałowarki, która usypuje z niego np. „góry”. Przykładem takiej „góry” jest Góra Kamieńsk (najwyższe wzniesienie w centralnej Polsce o wysokości 395 m n.p.m.), czyli zwałowisko zewnętrzne niedaleko „Pola Bełchatów”. Usypane w ciągu 16 lat z 1350 mln m3 urobku (taka ilość starczyłaby do napełnienia 540 000 basenów olimpijskich).
Maszyny te, tak samo jak koparki i taśmociągi, zasilane są energią elektryczną. Na szczególną uwagę zasługuje zwałowarka polskiej produkcji firmy FAMAGO o teoretycznej wydajności zwałowania 16,000 m3/h (maszyna jest zdolna zapełnić 160 naczep ciągników siodłowych w ciągu godziny!). Maszyna ta pracuje wyłącznie na terenie odkrywki Szczerców, a w przyszłości zapewne też dla odkrywki Złoczew.
Największa ze zwałowarek niemieckiej produkcji firmy FA Kothen mierzy 50 m wysokości, 217 m długości, 35 m szerokości i waży ok. 4000 ton! Porusza się ona na 8 gąsienicach (6 stałych i 2 skrętnych) z prędkością 6 m/min, a jej teoretyczna wydajność zwałowania to 15,400 m3/h.
Właśnie taką zwałowarkę można zobaczyć na schemacie.
Generator Van de Graaff'a
W technice generator służy do wytwarzania bardzo wysokich napięć. Urządzenie korzysta z podłączonej do silnika nylonowej rolki, przez którą przechodzi gumowy pasek. Podczas jej obracania dochodzi do tarcia i rolka zyskuje dodatnie ładunki elektryczne, podczas gdy wewnętrzna część paska zostaje naładowana taką samą ilością ujemnych ładunków. Zewnętrzna część gumowego paska poprzez indukcję otrzymuje równy dodatni ładunek. Elektroda w postaci szczotki odprowadza te dodatnie ładunki z zewnętrznej części gumowego paska do „ziemi”.
Zbliżenie się do działającego generatora może być jeżącym włosy na głowie doświadczeniem. Jest to spowodowane tym, że ładunki są przenoszone do ciała, w szczególności włosów. Poprzez odpychanie elektrostatyczne, pomiędzy podobnymi ładunkami każdy włos z osobna odsuwa się jak najdalej od pozostałych. Rezultatem jest unoszenie się włosów na głowie, rękach i całym ciele.
Uwaga! Osoby z rozrusznikami serca i innymi elektronicznymi implantami lub urządzeniami medycznymi nie powinny obsługiwać, dotykać ani zbliżać się do generatora. Wyładowanie elektrostatyczne może powodować usterki lub uszkodzenie urządzenia medycznego.
Jak robimy prąd
Na koniec zwiedzania z dużym zaciekawieniem obejrzałam film „Jak robimy prąd”. Film w bardzo przystępny sposób wyjaśnia między innymi działanie bełchatowskiej elektrowni oraz wodnej w Solinie.
Film dostępny jest także pod adresem:
https://www.youtube.com/watch?v=lRJgCGxSVLc
Więcej zdjęć w galerii.
W pobliżu warto zobaczyć:
- Farę
- Park Zdrowia i Rozrywki Solpark w Kleszczowie
W pobliżu można zjeść w:
- Centrum Gastronomicznym Kubuś
Przeczytaj także:
- Bełchatów, miasto pełne sprzeczności
W artykule wykorzystałam teksty z tablic informacyjnych w muzeum.
***************************************************************************************************
Miło mi poinformować, że
PGE Giganty Mocy
przyznałam (jak najbardziej subiektywne)
wyróżnienie:
Muzeum Miesiąca września 2017 roku
za kompleksowe ujęcie tematyki produkcji energii elektrycznej z węgla brunatnego i nowoczesną formę prezentacji
Wyróżnienie Muzeum Miesiąca otrzymuje muzeum, spośród wszystkich, które w danym miesiącu odwiedziłam.
Pola Neis
