Gród i zamek za panowania Piastów
W pierwszym dwudziestoleciu XIII w. na miejscu obecnego zamku powstał gród kasztelański. Po lokacji Oleśnicy (1255r.) jego ranga wzrasta, a po 1294 r. staje się granicznym grodem księstwa głogowskiego.
Zamek zaczyna wyrastać na miejscu istniejącego grodu. Uwagę zwraca kształt zamku - rozmieszczony na nieregularnym czworoboku, zwrócony narożnikami na główne strony świata. Po wybudowaniu zamek ulegał częstym modernizacjom.
W zamku mieszkali i rządzili księstwem samodzielnie lub wspólnie do 1492 r. książęta piastowscy, noszący to samo imię - Konrad. Z tego gotyckiego okresu zachowały się dwa zabytki: tarczownik i herb książąt oleśnickich.
Zamek za panowania Podiebradów
Po 1495 r. zamek zasiedlają Podiebradowie. Książę Jan Podiebrad w latach 1542-1562 przebudowuje zamek w stylu renesansowym. Druga faza obejmowała budowę tzw. Pałacu (1559-1562r.), podwyższenie wieży zamkowej (1561r.) i budowę przedbramia - barbakanu (1563r.). Podczas rządów księcia Karola II następuje kolejna rozbudowa zamku.
Pomiędzy 1585-1616 rokiem powstają:
- skrzydło wschodnie (1585-1586r.),
- skrzydło południowe (1606-1608r.),
- krużganki obiegające skrzydło wschodnie i wieżę (1589-1608r.), potem skrzydło północne,
- dekoracyjna brama wjazdowa do pałacu (1603r.),
- bastiony obronne (1603-1610r.),
- nowe drogi komunikacyjne łączące pałac z zamkiem, pałac z kościołem zamkowym i klatkę schodową pałacu (1616r.).
Bratanek Jana - książę Karol II podczas panowania w księstwie (1587-1617r.) podejmuje znaczną rozbudowę i przebudowę zamku. To jemu zawdzięczamy dzisiejszą postać bryły zamku. W ramach tej rozbudowy wzniesiono:
- skrzydło wschodnie (1585-1586r.) - pomiędzy I i II piętrem umieszczono sgraffito przedstawiające figurę klucznika, pojedynek rycerzy oraz herby księstw ziębicko-oleśnickiego i legnicko-brzeskiego
- skrzydło południowe (1606-1608r.)
- krużganki (1589-1600r.) obiegają skrzydło wschodnie i wieżę
- bramę wjazdową - tarcze herbowe na szczycie bramy. Płaskorzeźby przedstawiają medaliony z tarczami herbowymi księstwa ziębicko-oleśnickiego i dwóch żon księcia Karola II (Katarzyny Berkowej z Dube i Lipy oraz Elżbiety Magdaleny - córki Jerzego II - księcia legnicko-brzeskiego).
Zamek za panowania Wirtembergów
Za ich czasów trwa przebudowa zamku na rezydencję pałacową. W tym celu na początku przeniesiono stajnię ze skrzydła wschodniego poza zamek. Sufity kilku sal ozdobiono dekoracjami stiukowymi, stropami i malowidłami. Dla lepszego oświetlenia sali powiększono okna. Rozpoczęto wprowadzać korytarze i w skrzydle wschodnim wybudowano klatkę schodową. Pomiędzy południowym skrzydłem zamku i stawem założono ogród w stylu francuskim (potem angielskim) i wybudowano budynek oranżerii. Widoczne zmiany nastąpiły w skrzydle zachodnim - dach przybrał formę mansardową (ok. 1750r.). W skrzydle północnym dobudowano nowe izby dla dworzan i obsługi.
Zamek za panowania Welfów
Pierwszy z Welfów - Fryderyk August objął księstwo w 1795r. Dokonano nowych podziałów wewnątrz zamku. Skrzydło południowe przeznaczono na apartamenty księcia, zachodnie na apartamenty księżnej. Kontynuując dzieło poprzednika książę dużo uwagi poświęcał parkowi zamkowemu. Jednak nie widząc możliwości dalszej rozbudowy zamku - rozbudowuje pałac w Szczodrem, który staje się potem - 1802r. jego wspaniałą rezydencją. Zamek oleśnicki traci rangę książęcego. W latach 1816-1884 w skrzydle północnym zamku przebywają urzędnicy książęcy.
Zamek za panowania Hohenzollernów
W 1885 r. zamek oleśnicki staje się siedzibą każdego następcy tronu Cesarstwa Niemieckiego i Królestwa Prus - wzrosła jego ranga. W 1885 r. w zamku zapewniono ogrzewanie i oświetlenie. Do widocznych zmian wewnętrznych można zaliczyć m.in. podwyższenie sali myśliwskiej (obecnie rycerskiej), udekorowanie jej sufitu ornamentem sztukatorskim, a ścian - drewnianą boazerią. Do widocznych zmian zewnętrznych należy m.in. przemieszczenie wjazdu do zamku na środek skrzydła północnego. W miejscu starego wjazdu umieszczono klatkę schodową, ułatwiającą komunikację zamek-pałac. Ponadto wykonano nowy łącznik pałacu z zamkiem. Zamek po 1906 r. stanowił siedzibę letniego i zimowego wypoczynku następcy tronu Wilhelma, jego żony Cecylii i dzieci. Po abdykacji cesarza w 1918 r. w zamku zamieszkuje księżna Cecylia. W 1923 r. wraca z wygnania były następca tronu i zamek w 1926 r. staje się jego własnością.
Zamek po 1945r.
W 1945-1946 r. zajmowany był przez oddział radzieckiego Międzynarodowego Czerwonego Krzyża, zajmującego się zbieraniem i przygotowywaniem do transportu byłych alianckich jeńców wojennych. Zgrupowano w nim m.in. Francuzów i Włochów.
Od końca 1946r. do połowy 1947r. zamek był wykorzystywany przez Państwowy Urząd Repatriacyjny jako punkt zbiorczy wysiedlanych Niemców. W latach 1950-1953 miało w nim siedzibę Technikum Budowlano-Drogowe. Potem wykorzystywało go szereg instytucji, niedbających o utrzymanie dobrego stanu pomieszczeń.
W 1965-1975r. trwały prace budowlane i konserwatorskie adaptujące zamek na potrzeby ZHP i muzeum. W 1971-1993r. w części pałacowej istniało muzeum, będące filią Muzeum Archeologicznego we Wrocławiu. W 1975-1992r. zamek użytkuje Centralna Szkoła Instruktorów i Centralna Szkoła Instruktorów Zuchowych ZHP. W 1992r. przejmuje go Urząd Rejonowy w Oleśnicy, a rok później został przekazany Komendzie Głównej OHP na utworzenie w nim Centrum Kształcenia i Wychowania.
W artykule wykorzystałam teksty z tablic informacyjnych.
Przeczytaj także:
