Dał początek zamkowi
Krzysztof Szydłowiecki (1467-1532), rówieśnik króla Zygmunta I Starego i towarzysz jego zabaw z dzieciństwa, był de facto drugą osobą w Polsce. Jako kanclerz wielki koronny był cenionym w całej Europie politykiem.
Cesarz Maksymilian Habsburg nadał mu tytuły, zaś książę Albrecht Hohenzollern, dawny mistrz zakonu krzyżackiego traktował go jak brata. Krzysztof sprawował też władzę na wcześniej włączonych do Polski ziemiach mazowieckich - był starostą sochaczewskim i gostynińskim.
Mikołaj Szydłowiecki (1480-1532) z uwagi na zmysł do interesów pełnił funkcję podskarbiego wielkiego koronnego.
Bracia kontynuowali polityczną karierę ojca - Stanisława, którego król Kazimierz Jagiellończyk ustanowił w 1467 r. marszałkiem dworu i który w 1476 r. towarzyszył królowi podczas podpisywania aktu inkorporacji ziemi sochaczewskiej do Polski. To właśnie on wzniósł na sztucznie usypanej wyspie skromny gotycki zamek. W jedną z najpiękniejszych rezydencji renesansowych na ziemiach polskich przekształcił go jego syn Mikołaj. Dobudował najbardziej reprezentacyjne skrzydło wschodnie, z loggią widokową - zapewne najwcześniejszą tego typu konstrukcją na ziemiach polskich.
Szydłowieckich i Radziwiłłów
Szydłowiecki zamek to jedna z najpiękniejszych wczesnorenesansowych rezydencji magnackich w Polsce. Zbudowany jest na sztucznej wyspie w rozlewiskach rzeki Korzeniówki i otoczony fosą. Istniał już w 1427 roku jako kamienny dwór - siedziba Jakuba i Sławka Szydłowieckich.
Zamek w dzisiejszej postaci powstawał etapami. Najstarszą część, tzw. „dom zamkowy” - dzisiejsze skrzydło północne, wybudował w połowie XV wieku Stanisław Szydłowiecki. Następnie powstała wieża bramna, połączona murem kurtynowym z budynkiem mieszkalnym. Po śmierci Stanisława
Szydłowieckiego jego syn, Mikołaj Szydłowiecki, dobudował dzisiejsze reprezentacyjne skrzydło wschodnie. Skrzydło zachodnie, obok wieży bramnej, wybudowała prawdopodobnie córka kanclerza wielkiego koronnego Krzysztofa Szydłowieckiego, Elżbieta.
Poprzez małżeństwo Elżbiety z Mikołajem Krzysztofem Radziwiłłem „Czarnym” zamek przeszedł w ręce rodziny Radziwiłłów, książąt na Nieświeżu i Ołyce. Mieszkając stale w Nieświeżu, nie zaniedbywali swojej szydłowieckiej rezydencji, stale ją upiększając i rozbudowując. Współczesny wygląd zamku pochodzi właśnie z czasów „Hrabstwa Szydłowieckiego” Radziwiłłów.
Ostatnia właścicielka, Anna z Zamoyskich Sapieżyna w 1828 roku odsprzedała zamek wraz ze wszystkimi dobrami szydłowieckimi skarbowi Królestwa Polskiego. Zamek zamieszkany był do lat 40. XIX wieku. Podupadł, kiedy trafił w ręce rodziny Engemanów, użytkujących go jako część browaru. W czasie II wojny światowej Niemcy zamienili zamek w getto dla Żydów z okolic Szydłowca.
Zamek jest przykładem zastosowania piaskowca szydłowieckiego w budownictwie. Z piaskowca powstały nie tylko mury, ale również wiele elementów dekoru, jak schody, kolumny, filary, balustrady, portale i kominki. Na uwagę zasługuje kamienny portal z herbami Radziwiłłów na dziedzińcu zamkowym, nad wejściem do skrzydła wschodniego. Jest on przykładem zastosowania szydłowieckiego piaskowca w rzeźbie dekoracyjnej. Zamek był dwukrotnie poddany renowacji - po raz pierwszy w latach 60. XX wieku, i drugi - w latach 2010 - 2014.
Ludowe instrumenty muzyczne
W odrestaurowanym zamku mieści się m.in. Muzeum Ludowych Instrumentów Muzycznych. Ekspozycja stała muzeum znajduje się w trzech komnatach I piętra skrzydła wschodniego zamku. W czwartej sali - Komnacie Rycerskiej, bezpośrednio sąsiadującej z komnatą wejściową (Sień Radziwiłłów), prezentowane są wystawy czasowe o tematyce m.in.: etnomuzykologicznej, historycznej, artystycznej i etnograficznej.
Na stałej wystawie znalazły się przykłady instrumentów gromadzone w zbiorach muzeum od 1969 roku, stanowiące dorobek bogatej twórczości, która powstawała w domowych warsztatach, wytwórniach, jak i fabrykach różnych miast polskich. Prezentowanych jest kilkaset instrumentów (od najprostszych do profesjonalnych). W swoich zbiorach muzeum ma ich kilka tysięcy. Na niektórych instrumentach można spróbować swoich możliwości twórczych, np. na burczybasie.
Zwiedzanie rozpoczyna się w Sieni Radziwiłłów. Tutaj znajdują się stanowiska z instrumentami „tworzącymi” składy kapel z najważniejszych polskich regionów etnograficznych, jak np. kapela z Podhala (troje skrzypiec i basy podhalańskie).
Muzeum można zwiedzać bezpłatnie jeszcze przez kilka lat (w sumie było to 5 lat) dzięki rewitalizacji ze środków europejskich.
W artykule wykorzystałam teksty z tablic informacyjnych na zamku.
W pobliżu warto zwiedzić:
- Muzeum Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego w Chlewiskach
- Muzeum im. Oskara Kolberga w Przysusze
W pobliżu można zjeść w:
