„Ziemski raj”
Nic dziwnego, że zespół określany przez jego właścicielkę jako jej „ziemski raj” wzbudza po dzień dzisiejszy podziw i zainteresowanie u zwiedzających go turystów. By poznać kompleks plus znajdującą się w jego pobliżu Pokazową Zagrodę Zwierząt z żubrami, trzeba zarezerwować sobie prawie cały dzień!
Prywatne muzeum hrabiny
400-letni zamek wchodzący w skład zespołu będącego kreatywną spuścizną Izabeli Działyńskiej przechodził różne koleje losu. Od dworu obronnego wzniesionego około 1560 roku przez Rafała Leszczyńskiego poprzez okazałą XVII-wieczną rezydencję magnacką będącą dziełem Wacława Leszczyńskiego – syna Rafała, by sprzedany przez dotychczasowych właścicieli wraz z dobrami gołuchowskimi, i prawie że niezamieszkały przez kolejnych nabywców: Słuszków, Swinarskich, Chlebowskich i Suchorzewskich – przez ponad 150 lat – tracić swoją świetność. Od roku 1857 przeżywał swój renesans, kiedy jego nowymi nabywcami stali się Jan i Izabela Działyńscy.
Izabella Działyńska z Czartoryskich sale muzealne w odrestaurowanym zamku całkowicie urządziła już przed rokiem 1890. Właścicielka zgromadziła w nich bogate zbiory: emalii, złotnictwa, fajansów, ceramiki, weneckiego szkła, wyrobów z kości słoniowej, tkanin, obrazów, mebli, militariów, wspaniałe polskie rzędy, które podziwiali już w 1891 roku uczestnicy zorganizowanej do Gołuchowa wycieczki.
Jak Izabeli były zapewne miłe wizyty osób, które interesowały się sztuką świadczy chociażby fakt, że we wspomnianym 1891 roku przeszło 30-osbowej grupie zwiedzającej zamek i park sprawiła niespodziankę, zapraszając ją do korzystania z bufetu suto zaopatrzonego w różne przekąski, owoce i napoje.
Gromadząc przez wiele lat zbiory, Działyńska zdawała sobie sprawę nie tylko z ich ogromnej wartości materialnej, ale przede wszystkim z ich wagi naukowej, czego dowodem są sukcesywnie opracowywane katalogi, autorstwa najlepszych znawców poszczególnych dziedzin.
Na sześć lat przed śmiercią utworzyła Ordynację Książąt Czartoryskich w Gołuchowie. W jej statucie gwarantowała ogólną dostępność swoich zbiorów oraz ich niepodzielność. To prywatne muzeum funkcjonowało nieprzerwanie do września 1939 roku. II wojna światowa stała się dla kolekcji Izabelli Działyńskiej tragedią. Zrabowane przez hitlerowców zbiory zostały wywiezione, wiele eksponatów zniszczono, inne zaginęły. Ocalała część kolekcji powróciła do Polski w 1956 roku z byłego Związku Radzieckiego.
Zamek w roku 1951 został przejęty przez Muzeum Narodowe w Poznaniu, którego zasługą są dwukrotnie przeprowadzane kompleksowe prace konserwatorskie, mające na celu usunięcie zniszczeń powstałych w latach 1939 - 1951. Nowy gospodarz wyposażył sale zamkowe we własne zbiory, m.in. wspaniałe gobeliny, renesansowe malarstwo europejskie, rzadkie okazy mebli, kolekcję rzemiosła artystycznego. W miarę upływu czasu powracają do Gołuchowa zabytki pochodzące z kolekcji Izabelli Działyńskiej. Obecnie obejrzeć można część dawnego zbioru waz antycznych, obrazy malarzy polskich i zachodnioeuropejskich oraz niektóre meble z dawnego wyposażenia zamku.
Ośrodek Kultury Leśnej
Muzeum Leśnictwa w Gołuchowie działa w ramach Ośrodka Kultury Leśnej, będącego własnością Państwowego Gospodarstwa Leśnego „Lasy Państwowe”. Jego siedzibą są dawne zabudowania gospodarcze gołuchowskiego zamku: powozownia, owczarnia i oficyna.
Powozownia to budynek wzniesiony w 1854 roku z inicjatywy Jana Działyńskiego. Służył przez lata jako stajnia dla koni cugowych i pod wierzch oraz miejsce garażowania pojazdów. Po generalnym remoncie, przeprowadzonym w końcu ubiegłego stulecia, urządzono w niej stałą wystawę z zakresu przyrodniczych podstaw leśnictwa zatytułowaną „Spotkanie z lasem”.
Owczarnia wybudowana w 1849 roku przez Wincentego Kalksteina - ówczesnego właściciela majątku gołuchowskiego. Przez wiele lat była użytkowana do celów gospodarskich. W latach 2003–2005 została gruntownie odremontowana, a w 2006 roku udostępniono w niej do zwiedzania stałą wystawę „Technika leśna”. Aktualnie Owczarnię z Powozownią łączy przeszklony pasaż, co pozwala na kompleksowe zwiedzanie tych dwu budynków.
Oficyna to XIX-wieczny obiekt mieszkalny powstały na bazie wybudowanej w latach 1852 -1853 gorzelni. Swój wygląd zawdzięcza Izabelli i Janowi Działyńskim. Prezentowane są tutaj dwie stałe ekspozycje: „Kulturotwórcza rola lasu” i „Dzieje leśnictwa w Polsce” a także wystawy czasowe.
W artykule wykorzystałem teksty z opracowania: „Gołuchów. Rezydencja magnacka w świetle źródeł” Róży Kąsinowskiej oraz ze stron muzeów.
W pobliżu warto zobaczyć:
- Pleszew
W pobliżu można zjeść w:
- Restauracji Zamkowej w Gołuchowie
