Działy merytoryczne muzeum
- Archeologiczny (dział gromadzi i dokumentuje znaleziska archeologiczne z obszaru między Wisłą, Pilicą i Kamienną. Prowadzi badania terenowe: prace wykopaliskowe, ratownicze i stacjonarne, badania powierzchniowe, nadzory archeologiczne. Interweniuje w okolicznościach znalezisk przypadkowych),
- Historii (dział posiada sekcję historyczną, militariów i Gabinet Numizmatyczny. Zajmuje się gromadzeniem zabytków związanych głównie z historią miasta i regionu, ich naukowym opracowaniem i popularyzacją),
- Sztuki Dawnej (dział posiada 27.777 obiektów. W skład kolekcji wchodzi: malarstwo, grafika, rzeźba, rzemiosło artystyczne, a także dokumentacja sztuk plastycznych. Zbiory Działu Sztuki swoje początki zawdzięczają ks. Janowi Wiśniewskiemu, kolekcjonerowi radomskiemu, który w 1913 r. wyjeżdżając na stałe z Radomia przekazał swój zbiór Polskiemu Towarzystwu Krajoznawczemu. W czasie II wojny światowej zbiory ks. Jana Wiśniewskiego zostały w 95% rozproszone i zagrabione),
- Sztuki Nieprofesjonalnej (kolekcja polskiego malarstwa nieprofesjonalnego liczy ponad 500 eksponatów),
- Przyrody (na gromadzone zbiory przyrodnicze składają się okazy z następujących kategorii: ornitologia (ptaki, gniazda), oologia (jaja), zoologia (ssaki, gady, ryby), paleontologia (skamieniałości), entomologia (owady), botanika (karty zielnikowe). W zbiorach zielnikowych znajdują się okazy pochodzące z Laponii. Na uwagę zasługują także zbiory zdjęć przyrodniczych najlepszych polskich fotografików przyrodniczych Artura Tabora, Sławomira Wąsika i W. Sujaka. Do unikalnych w skali kraju kolekcji należy jeden z największych w Polsce zbiór jaj ptasich Leopolda Pac-Pomarnackiego
oraz
- Naukowo-Oświatowy,
- Biblioteka,
- Pracownia Konserwacji Dzieł Sztuki.
Malczewski, artysta z Radomia
Jacek Malczewski ((1854-1929) to czołowy reprezentant sztuki Młodej Polski, ale też najświetniejszy przedstawiciel nurtu symbolicznego w dziejach polskiego malarstwa.
Artysta urodził się w Radomiu 14 lipca 1854 r. w zubożałej rodzinie szlacheckiej, jako syn Juliana Malczewskiego (sekretarza Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego) oraz Marii z Korwin - Szymanowskich. Wychowany został w domu pełnym rodzinnego ciepła, miłości do ojczyzny i uwielbienia dla polskiej literatury romantycznej.
Ogromną rolę w kształtowaniu osobowości przyszłego artysty odegrał jego ojciec - pasjonat sztuki i literatury, który do śmierci (w 1884 r.) był ogromnym wsparciem psychicznym i materialnym dla syna.
W roku 1867 nastoletni Jacek zamieszkał w pobliskim Wielgiem, gdzie wraz z kuzynami Karczewskimi przygotowywał się do nauki w Krakowie. Opiekę nad chłopcami sprawował wówczas Adolf Dygasiński - humanista, przyrodnik, a także uczestnik powstania styczniowego, który rozbudził w młodym Jacku zainteresowanie przyrodą, naturą i cyklicznością zmian życia wiejskiego, a także zaszczepił miłość do tutejszego pejzażu i folkloru - radomskiej „małej ojczyzny”.
W 1871 r. Jacek przeniósł się do Krakowa, rozpoczynając naukę w Gimnazjum św. Jacka. To tu poznał m.in. Józefa Brandta, zaprzyjaźnił się z Wojciechem Kossakiem, a sam Jan Matejko (ówczesny dyrektor krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych) widział w nim „niepośledni talent malarski”. Dlatego najpierw jako wolny słuchacz, a z czasem oficjalnie już jako student, rozpoczął naukę w Szkole Sztuk Pięknych, uczęszczając na zajęcia do Władysława Łuszczkiewicza, by w końcu trafić do pracowni samego Matejki. Jednak odmienna wizja rozwoju artystycznego, przy tym mocno zindywidualizowana osobowość młodego artysty, zaowocowały konfliktem z mistrzem Matejką i poszukiwaniem własnych rozwiązań twórczych, popartych wiedzą i doświadczeniem zdobytymi również zagranicą. Stąd rok akademicki 1876-77 spędził w paryskiej Ecole des Beaux-Arts, w 1880 r. zwiedził wraz z Marcelim Czartoryskim Włochy, cztery lata później podróżował po Azji Mniejszej jako kronikarz dokumentujący w rysunkach i szkicach wyprawę zorganizowaną przez Karola Lanckorońskiego, natomiast miesiące z przełomu 1885 i 1886 r. spędził w Monachium, stając się niezwykle popularną postacią wśród tamtejszej kolonii polskich artystów.
Jednak swoje życie Jacek Malczewski związał na stałe z Krakowem, poślubiając w 1887 r. Marię Gralewską, młodszą o dwanaście lat córkę miejscowego aptekarza. Rok później na świat przyszła ukochana córka Julia, a w 1892 r. syn Rafał, również przyszły malarz. Malczewski, równolegle z pracą twórczą, udzielał się jako pedagog, wykładał na kursach im. Adriana Baranieckiego, prowadził własną pracownię, pełnił również funkcję rektora Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie (1912 - 1914).
Będąc niezwykle ważną i rozpoznawalną postacią w świecie polskiej sztuki, bywał również m.in. w Wiedniu, Lwowie oraz majątkach zaprzyjaźnionych z nim arystokratów: Rozdołach Lanckorońskich, Rogalinie Raczyńskich, czy w Tuligłowach należących do Stanisława Bala i jego pięknej żony Marii - Kingi, wieloletniej muzy i miłości malarza, która wywarła ogromny wpływ na rozwój jego twórczości.
Wielokrotnie doceniany za swe zasługi w dziedzinie malarstwa, otrzymał m.in. srebrny medal za Melancholię na Wystawie Światowej w Paryżu w 1900 r., Doctorat Honoris Causa Uniwersytetu Lwowskiego (1912), Dyplom Naukowy Towarzystwa Historycznego w Atenach (1912), Dyplom Czeskiej Akademii Nauki i Sztuki (1928) czy nagrody fundacji im. Probusa Barczewskiego przyznawane przez Akademię Umiejętności za najlepsze prace ilustrujące historię Polski. W 1922 r. artysta otrzymał order Odrodzenia Polski IV klasy, a pięć lat później Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski. Uroczyste obchody 70-lecia urodzin artysty i 50-lecia jego pracy twórczej, zainaugurowane zostały wystawą w Krakowie w 1924 r., przeniesioną w latach następnych do Poznania, Warszawy i Lwowa.
Schorowany artysta zmarł 8 października 1929 r. w Krakowie. Pochowany został w habicie tercjarskim, w podziemiach krakowskiego kościoła oo. Paulinów na Skałce.
Jacek Malczewski pozostawił po sobie prace nierzadko trudne w interpretacji, wieloznaczne, ale nieodmiennie zachwycające odbiorcę poziomem artystycznym i doskonałością twórczego warsztatu.
Był znakomitym, a przy tym popularnym portrecistą swoich czasów. Uwiecznił wielu wybitnych przedstawicieli ówczesnego życia politycznego i kulturalnego Polski pod zaborami. Portretował często swoich przyjaciół, nierzadko należących do wspomnianej wyżej elity narodu, rodzinę i wielokrotnie siebie samego. Charakterystyczny dla artysty schemat kompozycyjny portretu oparty był na pierwszoplanowym wizerunku modela, któremu w tle często towarzyszył symboliczny sztafaż lub scena, pomagająca w interpretacji osobowości bohatera danego obrazu.
W swej twórczości czerpał inspiracje ze sztuki antyku, religii chrześcijańskiej, literatury polskiego romantyzmu, ale też folkloru radomskiego. Poruszał problematykę narodową - ojczyzny, zniewolonej przez zaborców, ale i osobiste dramaty Polaków zesłanych na syberyjską ziemię. Pytał o miejsce i rolę artysty we współczesnym świecie - o prawo do wolności wyborów w wymiarze osobistym i zawodowym. Ilustrował etapy życia ludzkiego, kładąc szczególny nacisk na motyw śmierci, powracający wielokrotnie pod postacią Thanatosa.
Posługując się realistyczną formą, przywoływał w swych pracach postaci i wątki znane z wierzeń starożytnych Greków i Rzymian, tematyki biblijnej, ludowych fantazji czy literackich pierwowzorów, stanowiących kanwę symbolicznych w treści przedstawień.
W skład kolekcji własnej Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu wchodzi obecnie czterdzieści pięć prac olejnych, dziesięć akwarel, dwie prace wykonane w technice sepii oraz dwie wykonane w technice mieszanej, pastel, litografia, pięćdziesiąt dwa rysunki oraz dwa szkicowniki z lat 1873 i 1902, a także bogate archiwum rodzinne artysty.
Na stałej ekspozycji „Jacek Malczewski (1854-1929)” pokazywane są prace pochodzące ze zbiorów własnych muzeum, a także wypożyczone z kolekcji prywatnych.
W podziemiach muzeum można zobaczyć makietę przedstawiającą radomską starówkę po planowanej rewitalizacji.
Do 10 kwietnia czynna była wystawa pt. „Oswoić nieuniknione, przybliżyć nieznane. Obrzędowość i ceremoniał pogrzebowy na przestrzeni dziejów i kultur”
W artykule wykorzystałam teksty z tablic informacyjnych w muzeum.
- W pobliżu warto zwiedzić:
- Muzeum Witolda Gombrowicza we Wsoli koło Radomia
W pobliżu można zjeść w:
