Dwór
Drewniany modrzewiowy dwór pochodzący z Moniak stoi w sąsiedztwie zamku w Janowcu już prawie 30 lat. Jego historia związana jest głównie z rodzinami Wierzbickich i Zembrzuskich. Dwór zbudował w latach 1760-70 Jakub Wierzbicki, chorąży żytomierski. W 1858 r. majątek Moniaki kupił na licytacji Ludwik Zembrzuski. Ok 1909 r. rozpoczęto trwającą kilka lat przebudowę dworu (m.in. zrobiono pokoje na poddaszu i zmieniono dach na mansardowy). Prace wykonywano na podstawie projektu Kazimierza Skórewicza, który był cenionym architektem, m.in. twórcą gmachu Sejmu RP.
Rodzina Zembrzuskich mieszkała we dworze do drugiej wojny światowej. Majątek został im odebrany w 1944 r. Losy moniackiego dworu w dobie Polski Ludowej były podobne do losów innych siedzib ziemiańskich. Początkowo adaptowano go na różne potrzeby - szkoły, siedziby zarządu Spółdzielni Produkcyjnej, mieszkań dla rolników. Zaniedbany i nieremontowany budynek dość szybko popadł w ruinę.
W 1981 r., dzięki intensywnym staraniom dyrektora Państwowego Muzeum Archeologicznego w Warszawie Krzysztofa Dąbrowskiego, syna Tadeusza i Hanny z Zembrzuskich (ostatniej współwłaścicielki Moniak), dwór przeniesiono do Janowca. Do funkcji muzealnych budynek przystosował architekt Jerzy Kowarski. Na poddaszu urządzono pokoje gościnne, na parterze wystawę odtwarzającą wnętrze ziemiańskiej siedziby.
Dzięki ofiarności spadkobierczyń dworu - p. Zofii z Dąbrowskich Zinserling i Marii Świerczewskiej - w muzeum można zobaczyć część oryginalnego wyposażenia (m. in. lustro w palisadowej ramie, komodę, krzesła, stół-karciak, część zastawy stołowej) oraz fotografie przedstawiające dwór przed wojną i jego domowników.
Budynek ma cechy charakterystyczne dla barokowych dworów polskich: jest drewniany, podmurowany, kryty gontem, od frontu znajduje się ganek wsparty na 4 kolumnach. Od południowej strony jest taras, a przed nim parter (niski symetrycznie skomponowany bukszpanowo-trawiasty ogródek), z którego otwiera się oś widokowa na dolinę Wisły. Zespól dworski otacza park, który jest pozostałością wspaniałych niegdyś ogrodów zamkowych. Niewiele dziś zachowało się drewnianych dworów z XVIII w., ten w Janowcu, ocalony przed zupełnym zniszczeniem, wprowadza w tamten czas i próbuje przywołać styl życia ówczesnych rodzin ziemiańskich.
Wnętrze
Wystawa wnętrza ziemiańskiego obejmuje kilka pomieszczeń: Sień, Jadalnię, Salon, Pokój Pani Domu, Bibliotekę oraz Pokój Pana Domu. Każde z nich zostało urządzone zgodnie z ze swoim przeznaczeniem i wzbogacone o interesujące przykłady malarstwa z przełomu XIX i XX w. (martwe natury, portrety, pejzaże) oraz grafiki i obrazy przedstawiające Janowiec.
Folwark
Typowy majątek ziemiański - zwany dawniej folwarkiem - składał się nie tylko z dworu, lecz także licznych budynków gospodarczych. W muzeum reprezentują je: spichlerz, stodoła i lamus. Drewniany spichlerz, w którym można obejrzeć wystawę etnograficzną, służył kiedyś do przechowywania zboża; pochodzi z poł. XIX w., pierwotnie znajdował się w Podlodowie nad Wieprzem. Stodoła (budynek na siano, słomę i zboże), z tego samego okresu, została przeniesiona do Janowca ze wsi Wylągi leżącej nieopodal Kazimierza Dolnego. Lamus (składzik) pochodzi z Kurowa. Całości dopełnia drewniany dom z Puław z pocz. XX w.
Przeczytaj także:
- Janowiec nad Wisłą, czyli dawna wieś Serokomla
- Perełki kulinarne Polski (4). Ketchup z Serokomli
W pobliżu warto zobaczyć:
- Zespół zamkowy w Kazimierzu Dolnym z niepowtarzalnym widokiem na rzekę Wisłę
- Wystawę "Żydowski Kazimierz" w kazimierskiej synagodze
- Zespół pałacowo-parkowy w „Polskich Atenach” – Muzeum Czartoryskich w Puławach
W artykule wykorzystałam informacje z tablic w muzeum.
