Co ciekawe, do 1975 roku zamek był prywatną własnością Leona Kozłowskiego, który kupił go w 1931 roku. Kozłowski wyremontował tylko dwa pomieszczenia, w których często przebywał. Zamek z przylegającymi do niego gruntami był majątkiem zbyt małym, by objęła go nacjonalizacja w ramach uchwalonej reformy rolnej. W efekcie Kozłowski był jedynym w bloku wschodnim prywatnym właścicielem zamku. Obiecywał, że jak znajdzie skarb ukryty w podziemiach zamku, to go odbuduje. Zamku nie odbudował, co chyba automatycznie nie oznacza, że skarbu nie odnalazł. :)
Janowiec został lokowany w 1537 r. na gruntach wsi Serokomla. Prawo miejskie, magdeburskie, dzięki staraniom Piotra Firleja h. Lewart, nadał król Zygmunt I Stary. Prywatne miasto, jedno z dziesięciu jakie Firlejowie ufundowali w XVI w. głównie na obszarze Lubelszczyzny, posiadało swoje władze miejskie oraz sądownictwo, podlegające właścicielowi. Przywilej lokacyjny wyznaczał również terminy jarmarków, które miały wpływać na rozwój gospodarczy ośrodka. Miasto leżące przy ważnej wiślanej przeprawie, miało odtąd rosnąć w siłę u boku leżącego po drugiej stronie rzeki królewskiego Kazimierza.
Splendoru miastu dodawały nowo wybudowany zamek oraz rozbudowany znacznie kościół parafialny. Nic nie wiadomo z tego okresu o procesie wytyczania nowego miasta, które zapewne przejęło układ wcześniej istniejącej wsi. Najprawdopodobniej powiększeniu uległ plac rynku przylegający od wschodu do placu kościelnego. Dopiero wydany przez Andrzeja Firleja w 1580 r. dokument noszący znamiona tzw. drugiej lokacji miasta, przynosi szczegółowe regulacje dotyczące urbanistyki. Zachowany do dziś pergaminowy dokument określa przywileje i obowiązki dla mieszczan, w tym: możliwość wybudowania ratusza z jatkami oraz bóżnicy.
Położony na wschód od rynku drugi rynek, obecnie plac Wolności, należy wiązać właśnie z postanowieniami dokumentu Andrzeja Firleja. Niektórzy twierdzą, że mógł tu stać ratusz. Do czasów wybuchu II wojny światowej, od wschodniej pierzei placu przylegała murowana bóżnica.
Niegdyś Janowiec posiadał kościół szpitalny, pierwotnie drewniany pw. św. Trójcy, fundowany po 1537 r. W 1613 r. wybudowano świątynię murowaną pw. św. Cecylii wraz z przytułkiem dla ubogich (istniały do pocz. XX w. przy ulicy Radomskiej). W okresie świetności miasto posiadało także murowany browar zlokalizowany przy rzece Plewce (obecnie ulica Praga). Janowiec posiada dwa cmentarze: rzymsko-katolicki (XIX w.) usytuowany na zachodnim krańcu miejscowości oraz żydowski (XVI w.) na krańcu wschodnim, przy drodze do przeprawy promowej, zniszczony podczas okupacji niemieckiej w czasie II wojny światowej.
Janowiec leżący w miejscu dogodnych przepraw przez Wisłę był często niszczony i grabiony podczas licznych wojen (m.in. w 1655-56 r. - potop szwedzki, w latach 1702-05 - wojna północna oraz I i II wojna światowa).
Znamienne dla Janowca jest to, że praktycznie od założenia miasta nie zaszły w jego układzie poważniejsze zmiany. Zawdzięcza to Janowiec po części Wiśle, która podczas wezbrań wody tworzyła od południa rozlewiska, co nie pozwalało na ekspansję budowlaną w tym rejonie.
Przeczytaj także:
- Perełki kulinarne Polski (4). Ketchup z Serokomli
W pobliżu warto zobaczyć:
- Zespół zamkowy w Kazimierzu Dolnym z niepowtarzalnym widokiem na rzekę Wisłę
- Wystawę "Żydowski Kazimierz" w kazimierskiej synagodze
- Zespół pałacowo-parkowy w „Polskich Atenach” – Muzeum Czartoryskich w Puławach
W artykule wykorzystałam teksty z tablic informacyjnych w Janowcu.
