Wydobycie złota
Pierwszy zachowany zapis o prowadzonych w Złotym Stoku robotach górniczych pochodzi z 1273 r. Jest to przywilej na poszukiwania górnicze nadany klasztorowi Cystersów w Kamieńcu Ząbkowickim przez księcia wrocławskiego i krakowskiego Henryka IV Probusa. W okresie największego rozkwitu górnictwa złota przypadającego na początek XVI wieku, działające wówczas 200 złotostockie kopalnie dostarczały około 8% całej europejskiej produkcji złota. Jak już wspomniałam, w XVIII wieku Złoty Stok znany był głównie z produkcji arszeniku. Już w 1723r. Urząd Górniczy podawał, iż wartość produkcji arszeniku trzykrotnie przekroczyła wartość wydobytego złota. Działania II wojny światowej nie spowodowały w kopalni żadnych zniszczeń. Po upaństwowieniu kopalni, eksploatację złota kontynuowali polscy górnicy sprowadzeni z Górnego Śląska. Obsługi pozostawionych urządzeń nauczył ich niemiecki pracownik, który pozostał na jakiś czas po wojnie w Złotym Stoku. W 1962r. zakończono nagle działalność górniczo-hutniczą. Do dzisiaj ta „odgórna” decyzja nie została publicznie wyjaśniona, gdyż z punku ekonomicznego nie było sensu zamykania kopalni. Przez kolejne 35 lat kopalnia stała opustoszona. Do czasu, jak burmistrzem miasta został Wiktor Lubieniecki, główny pomysłodawca i realizator uczynienia z dawnej kopali obiektu turystycznego.
Trudno było uwierzyć
Kiedy pierwszy raz byłam w Złotym Stoku, trudno mi było uwierzyć, iż Złotemu Stokowi przedsięwzięcie się uda. Był to bowiem bardzo nieciekawy okres dla Dolnego Śląska pod względem turystycznym. W pobliskim Kamieńcu Ząbkowickim neogotycki pałac z XIX wieku niszczał, w niedalekich Pieszycach w kompletną ruinę popadał zamek, masowo bankrutowały ośrodki turystyczne. A jednak samorządowcy dopięli swego i 28 maja 1996r. uruchomiono Podziemną Trasę Turystyczną „Kopalnia Złota”. Dzisiaj turyści mogą zwiedzać trzy sztolnie: Gertrudy (z Chodnikiem Śmierci i Muzeum Przestróg, Uwag i Apeli), Czarną Górną (z podziemnym wodospadem i Podziemnym Pomarańczowym Tramwajem) i Książęcą (ze sztolnią Błotną i źródełkiem miłości). Trzeba wiedzieć, iż do dnia dzisiejszego odkryty został i poznany zaledwie kilkuprocentowy fragment wszystkich chodników i sztolni. Co może znajdować się w nieodkrytych fragmentach – jest wiele spekulacji i teorii.
Obecna ulica Złota prowadząca z miasteczka do kopalni w niczym nie przypomina tej sprzed kilkunastu lat. Na jej początku (przy skrzyżowaniu z ul. Traugutta) znajduje się Średniowieczny Park Techniki, reklamowany jako jedyna taka atrakcja w Europie. Zaś na końcu ulicy znajduje się minicentrum handlowo-turystyczne związane z kopalnią. Są pawilony handlowe, bar, pokoje gościnne, Karczma „Stara Kuźnia”, jest wystawa minerałów oraz wiele innych atrakcji. W tym „Skalisko” – reklamowany z kolei jako największy park linowy w Polsce z najdłuższymi i najwyżej zawieszonymi tyrolkami w Europie.
„Skalisko” znajduje się w dolinie Złoty Jar. Jest to głęboka dolina między górami Krzyżową i Sołtysią, którą przepływa Złoty Potok. Dolina przez wieki była wykorzystywana dla lokalizacji niewielkich zakładów przetwórczych, na co wskazują zachowane do dzisiaj pozostałości zabudowań i instalacji wodnych. Tutaj sortowano i wstępnie przerabiano dostarczaną z poszczególnych wyrobisk rudę, którą następnie transportowano do kruszarni.
Aby skorzystać ze wszystkich atrakcji oferowanych przez kompleks Kopalnia Złoty Stok, trzeba zarezerwować sobie prawie cały dzień. Warto także udać się doliną Złoty Jar w górę Złotego Potoku.
