Odkrycie geologa

Odkryte w 1922 roku przez geologa Jana Samsonowicza pole eksploatacyjne w Krzemionkach ma pow. 78,5 ha, szerokość od 20 do 200 m i długość 4,5 km. Na jego obszarze znajduje się około 4 tysięcy kopalń, reprezentujących większość pradziejowych technik pozyskiwania krzemienia. Największe i najbardziej skomplikowane kopalnie komorowe osiągały głębokość 9 m i kilkaset metrów kwadratowych powierzchni. Wysokość podziemnych wyrobisk mieści się w przedziale 55 a 120 cm. Wydobyciem krzemienia zajmowali sie wyspecjalizowani górnicy, posługujący się prostymi, kamiennymi i rogowymi narzędziami. Jednorazowo załogę stanowiło od kilku do kilkunastu osób zajmujących się drążeniem, transportem na powierzchnię i obróbką krzemienia. Wydobyty na powierzchnię surowiec trafiał do pracowni obróbki. Tam był dzielony na mniejsze fragmenty, z których formowano narzędzia (np. gładzone siekiery). 

Podobne kopalnie znajdowały się w rejonie Opatowa, Ożarowa, Gościeradowa i Ćmielowa.

Jak powstał krzemień pasiasty

Przed milionami lat, w okresie jurajskim na terenie dzisiejszej Opatowszczyzny falowało morze, które oblewało wystające góry zbudowane ze starych skał, zwanych dzisiaj Górami Świętokrzyskimi. W morzu, przy brzegu, w okolicach dzisiejszej Ożarowszczyzny żyły gąbki. Niektóre w swym składzie miały szkielet krzemionkowy, złożony z drobnych igiełek nazywanymi  "spikulami". Kiedy gąbka obumarła, jej szkielet rozpuszczała słona woda morska. Taka miękka masa krzemionkowa wytrącała się z roztworu i układała się wokół ziarenka pisaku, kawałka muszli czy innych stałych ciał. Z biegiem czasu tworzyła się buła zwana konkrecją. Ale żeby jeszcze bardziej skomplikować to zjawisko należy dodać, że poszczególne warstwy, które otaczały jądro (np. ziarnko piasku) układały się przemiennie z dwóch rodzajów krzemionki. Jedna warstwa to krzemionka bezpostaciowa zwana chalcedonem, a druga to krzemionka uwodniona, czyli opal. A cały ten proces odbywał się w mule wapiennym (powstającym z obumarłych organizmów), który tworzył na krzemiennej powierzchni białą korę.

Kiedy morze wyschło, to z wapiennych żyjątek utworzyła się potężna warstwa białej skały, w której zostały ukryte buły krzemienne.

Krzemień sprawił, iż człowiek starożytny porzucił wędrowny tryb życia i zajął się rolnictwem. Narzędzia zaczął bowiem wytwarzać właśnie z krzemienia.

W pobliżu warto zobaczyć:

1. Iłżę (Iłża – miasto o ciekawej historii)

2. Nietulisko (Walcownia w Nietulisku Dużym - pamiątka po Staszicu)

3. Wąchock (Z wizytą w Wąchocku, byłej stolicy Polski)

4. Święty Krzyż (Po stu latach Święty Krzyż ponownie z wieżą)