Z historią muzeum nierozerwalnie wiąże się wzniesiony tu pomnik Czynu Zbrojnego Gwardii Ludowej i Armii Ludowej, autorstwa Antoniego Biłasa. Decyzja o jego budowie zapadła na posiedzeniu Zarządu Związku Bojowników o Wolność i Demokrację 1 lutego 1966 roku.
Budowę Muzeum Czynu Partyzanckiego rozpoczęto w 1967 roku. Muzeum miało stanowić wraz z pomnikiem kompleks o charakterze historyczno - upamiętniającym. Uroczyste otwarcie placówki nastąpiło 13 października 1968 roku.
Bryłę budynku muzealnego, zaprojektowanego przez Jana Michalewicza i Stanisława Żałobnego, wsparto na filarach, między którymi zamontowane zostały ozdobne kraty. Na frontonie umieszczony został stylizowany orzeł piastowski. Natomiast przeciwna strona elewacji została ozdobiona betonowymi odlewami odznaczeń wojskowych - Krzyżem Partyzanckim oraz Krzyżem Grunwaldu.
Obecnie muzeum proponuje między innymi interaktywną formę zwiedzania: „Meandry historii - z prądem czy pod prąd? Historia wskaże Ci drogę”. Wystawa stwarza możliwość wybrania dla siebie jednej z dróg, przed którymi stawali ludzie w czasach wojny: ścieżkę walki, ścieżkę przetrwania lub ścieżkę kolaboracji.
A swoją drogą ciekawe, jak wyglądałyby wybory ścieżek, gdyby je przenieść w czasy nam współczesne - ile osób byłoby skłonnych np. do walki?
Niestety muzeum z zewnątrz jest mylnie oznakowane, gdyż na dachu budynku znajduje się olbrzymi napis: „Bar”. Może to taki ukłon do czasów partyzanckich?
Zmiany
Dwukondygnacyjny budynek na planie prostokąta, podzielono na dwie części. Dolna część z niezadaszonym dziedzińcem była przeznaczona na projekcje filmowe, górna zaś stanowiła miejsce ekspozycji stałej.
W roku 1973 przystąpiono do przebudowy i remontu placówki. Wówczas zabudowano częściowo dolną kondygnację, która miała być miejscem wystaw czasowych.
W roku 1999 Muzeum Czynu Partyzanckiego zostało zamknięte dla zwiedzających, a sam budynek przez kolejne lata przechodził szereg przeobrażeń zarówno konstrukcyjnych, jak i związanych z jego funkcją.
Najpoważniejsze przemiany muzeum przeszło w 2011 roku. Wewnętrzny dziedziniec budynku został całkowicie zabudowany, a powstałą w poprzednich latach kondygnację przykryto spadzistym dachem. W rezultacie uzyskano dodatkową powierzchnię wystawienniczą. Pozostawiono również detale architektoniczne na elewacji budynku: stylizowanego orła piastowskiego oraz Krzyż Grunwaldu i Krzyż Partyzancki; zachowano również inskrypcje - Muzeum Czynu Partyzanckiego. Zabieg ten pozwolił na zachowanie kontynuacji między historią obiektu a jego współczesnością.
Kalendarium wystaw stałych muzeum:
Lata 60. Wystawa stała pt.: „Ruch oporu w latach 1939-1945”
Lata 70. Wystawa stała pt.: „XXX-lecie zwycięstwa nad faszyzmem”
Lata 80. Wystawa stała pt.: „Ruch oporu na ziemiach polskich”
Lata 90. Wystawa stała pt.: „Walka o Rzeczpospolitą w latach 1939 - 1948”
Lata 1999 do 2012 - placówka nieczynna dla zwiedzających
Rok 2013 nowa wystawa stała pt.: „Walka o Rzeczpospolitą w latach 1939 - 1956”
Walka o Rzeczpospolitą w latach 1939 - 1956
Wystawa stała ma na celu przybliżenie dziejów wojennych regionu piotrkowskiego w latach 1939 - 1956. Wprowadzenie do utrzymanej w układzie chronologicznym ekspozycji stanowi historia Piotrkowa Trybunalskiego, jako miasta garnizonowego, stałego miejsca postoju 25 pułku piechoty. Kolejne części wystawy dotyczą: losów Rzeczpospolitej Polskiej podczas wojny obronnej we wrześniu 1939 roku oraz pod okupacją niemiecką, Polskiego Państwa Podziemnego, fenomenu na mapie politycznej okupowanej przez Niemców Europy, stanowiącego ciągłość oraz kontynuację władzy politycznej wojskowej II RP, a także wpływu władz państwowych na sytuację w kraju. Znaczna część wystawy została przeznaczona na ukazanie walk oddziałów partyzanckich: Armii Krajowej, Batalionów Chłopskich, Narodowych Sił Zbrojnych, Gwardii i Armii Ludowej, a w szczególności uzbrojenia, wyposażenia oraz dział zbrojnych, najczęściej o charakterze zaczepnym i dywersyjnym, skierowanych przeciwko działaniom aparatu terroru hitlerowskiego okupanta. Końcowa część ekspozycji dotyczy okresu po zakończeniu działań wojennych w 1945 roku i została poświęcona „Żołnierzom Wyklętym” - uczestnikom walk podziemia niepodległościowego, którzy stawili opór skierowany przeciwko sowietyzacji kraju i włączeniu go w strefę wpływów ZSRR.
Wystawa adresowana jest do wszystkich grup wiekowych, ze szczególnym uwzględnieniem osób młodych, dla których historia najnowsza Polski bywa często niezrozumiała i trudna w odbiorze.
W pobliżu warto zobaczyć
W Piotrkowie Trybunalskim:
- Muzeum w Piotrkowie Trybunalskim
- Centrum Edukacji Browarniczej
W Wolborzu:
- Pożarnicze Centrum Historyczno-Edukacyjne Ziemi Łódzkiej
W Bogusławicach:
W Tomaszowie Mazowieckim:
- Muzeum im. Antoniego hr. Ostrowskiego
- Podziemną Trasę Turystyczną "Groty Nagórzyckie"
W pobliżu można zjeść w:
- Restauracji Dworek - Piotrków Trybunalski
- Restauracji Advena - Tomaszów Mazowiecki
W artykule wykorzystałam teksty z tablic informacyjnych.
