Miejscowość na początku XIX wieku była własnością rodziny hr. Skarbków. Wychowaniem dzieci właściciela dworu (obecnie muzeum F. Chopina) zajmował się przybyły w 1802 roku z Francji, Mikołaj Chopin. W 1806 roku Mikołaj poślubił poznaną na dworze Skarbków Justynę Krzyżanowską, a w 1810 roku Chopinom urodził się syn Fryderyk. Gdy mały Frycek miał 8 miesięcy, rodzice opuścili na stałe Żelazową Wolę zamieszkując w Warszawie. Jednakże Chopinowie pozostali w zażyłych stosunkach ze Skarbkami, spędzając chętnie w Żelazowej Woli wakacje. Fryderyk Chopin ostatni raz odwiedził miejsce swojego urodzenia w 1830 roku.
Aby dostać się na teren parkowo – dworski trzeba przejść przez nowoczesny budynek nazwany Preludium. W nim znajdują się kasy (koszt wstępu do dworku i parku – bilet normalny 23 zł, w cenie jest audioprzewodnik), sala wystaw i sklepik z pamiątkami. Po wyjściu z obiektu szeroka aleja z kasztanowcami, topolami, świerkami, krzewami i kwiatami, których różne gatunki można spotkać w parku prowadzi do dworku.
Wprowadzający film
Zwiedzanie miejsca urodzenia Fryderyka Chopina warto jest rozpocząć od obejrzenia krótkiego filmu biograficznego o kompozytorze. Jest to możliwe w budynku znajdującym się przy głównej alei, niedaleko wejścia. Etiuda, bo tak z kolei nazwano budynek mieści salę kinową i restaurację. W nim, widz w krótkim czasie (seans trwa ok. 20 min) ma możliwość poznania najważniejszych wydarzeń związanych z życiem i twórczością kompozytora. Film rozpoczyna się cytatem z Ewangelii św. Mateusza: "Gdzie skarb twój, tam serce twoje" umieszczonym na filarze w kościele św. Krzyża w Warszawie - gdzie spoczywa serce Chopina, następnie jest Żelazowa Wola – gdzie się urodził; kościół w Brochowie – gdzie był ochrzczony; Warszawa - gdzie dorastał, pobierał nauki gry na fortepianie i dawał kameralne koncerty; Francja - gdzie jako dorosły człowiek zamieszkał, spotykał się ze znanymi pianistami i kompozytorami, zdobył sławę, komponował, koncertował, gdzie poznał swoją partnerkę życia, gdzie tęsknił za Polską i wreszcie - gdzie na łożu śmierci wyraził swoją ostatnią wolę: spalenia jego wszystkich niedokończonych utworów.
W szlacheckim dworku
W małym, parterowym domku z poddaszem zwiedzanie ma charakter multimedialny. Jest tu kilka gablot z ekspozycjami m.in. nut i listów, dwa fortepiany, na ścianach w przezroczystych tablicach prezentowane są stare fotografie i afisze z koncertów. W jednym z pokoi wisi galeria portretów rodziny Chopinów. Trochę szkoda, że porzucono dawny sposób ekspozycji, wystrój zabytkowych wnętrz. Jak pamiętam bowiem sprzed kilku lat – wyraźnie można było tutaj wyróżnić: pokój z kominkiem, pokój stołowy, pokój, gdzie w małej alkowie na pamiątkę urodzin Fryderyka Chopina ustawiona była biała marmurowa waza z bukietem kwiatów, i wreszcie salonik muzyczny. Dzięki zgromadzonym wówczas w izbach meblom i przedmiotach z epoki zwiedzający - moim zdaniem - mogli bardziej wczuć się w specyficzny klimat miejsca i mieć lepsze wyobrażenie o minionych czasach.
W malowniczym parku
Jeszcze nie tak dawno park nie zachęcał zbytnio do spacerów. Ładnie utrzymane było tylko najbliższe otoczenie dworku. Dzisiaj ponad 6-hektarowy teren zieleni to nie ten sam co kiedyś. Park nowe oblicze zyskał po przeprowadzonej tu rewitalizacji - w 2010 roku z okazji 200-lecia urodzin Fryderyka Chopina. W jego aranżacji wykorzystano naturalne walory przyrodnicze terenu. Najokazalej prezentuje się fragment ze wzniesieniem, na którym stoi dworek, lekko opadającym do przepływającej w dole parku rzeczki Utraty. Zbocza wzniesienia przyozdobiono trawnikami, rabatami kwiatowymi i krzewami. U jego stóp urządzono staw z letnią sceną na jednym brzegu i punktem widokowym po jego drugiej stronie. Przez park przebiegają ścieżki spacerowe z ławeczkami i tabliczkami informacyjnymi. Można też tu zobaczyć: pomniki, altany, kamienne mury, murki, schody, a także oczka wodne i ciche zakamarki. Całość uzupełnia …muzyka. Można jej posłuchać z nadajników umieszczonych na całym terenie muzeum. W parku organizowane są też w każdą sobotę i niedzielę od maja do końca września recitale chopinowskie.
