Retrospektywa Stanisława Tyma
wrzesień – listopad 2017
Pokaz prac Stanisława Tyma – aktora, reżysera, scenarzysty, autora skeczy kabaretowych i rysownika prasowego.
Na ekspozycji po raz pierwszy zobaczymy mniej znaną szerszej publiczności twórczość rysunkową autora. Będą to głównie żarty drukowane w „Tygodniku Kulturalnym”, gdzie jako rysownik zadebiutował w 1986 roku, oraz w „Rzeczpospolitej” (2001-2005). Prace reprezentują satyrę zaangażowaną, dotykają tematów społecznych i politycznych. Każda z nich stanowi błyskotliwy komentarz do wybranego fragmentu rzeczywistości, ubrany w pełen ironii humor artysty.
Wystawa przypomni również „Fotel. Potyliczny organ Tyma”, kolumnę satyryczną od 2001 roku redagowaną przez autora w kilkudziesięciu numerach dziennika „Rzeczpospolita”.
Pokaz dopełnią fragmenty tekstów, skeczy i form teatralnych, m.in. z czasów Studenckiego Teatru Satyryków oraz warszawskiego kabaretu Dudek, przykłady twórczości dramatycznej i kabaretowej pozwalające umieścić autora wśród twórców teatru absurdu.
Stanisław Tym (ur. 17 lipca 1937 roku w Małkini) – aktor estradowy i filmowy, scenarzysta, autor tekstów dramatycznych, skeczy kabaretowych, reżyser teatralny i filmowy, współtwórca i wykonawca programów rozrywkowych i satyrycznych w radiu i telewizji, felietonista, rysownik. Od 1958 przez dwa lata studiował na Wydziale Aktorskim PWST w Warszawie. Zdał egzamin aktorski eksternistycznie w roku 1964. Od 1957 przez kilkanaście lat związany ze Studenckim Teatrem Satyryków – jako aktor, autor tekstów i reżyser. STS-owi dyrektorował w latach 1963-1964. Dla Studenckiego Teatru Satyryków napisał, poza licznymi skeczami i tekstami piosenek do programów składanych, dwie sztuki: „Poczta się nie myli” (1966; w reż. Izabelli Cywińskiej-Adamskiej), „Kochany Panie Ionesco” (1968; w reż. autora). Współtwórca kabaretu Owca, dla którego teksty pisał wraz z Jerzym Dobrowolskim i Andrzejem Bianuszem (pierwszy i jedyny program został zaprezentowany w redakcji „Szpilek” 24 IV 1966). Współpracował z kabaretami: U Lopka, Wagabunda i Dudek (tu tworzył niekiedy pod pseudonimem Andrzej Kill). Dla Dudka napisał m.in. dwa słynne skecze – „Ucz się Jasiu” i „Duży sęk”, pochodzące z programu „Fantomas contra Dudek” (1970). W latach 1970-1972 współtworzył z Jerzym Dobrowolskim radiową audycję „Decybel”. Z Dobrowolskim napisał też sztukę „Ciemny grylaż” na motywach Aurela Barangi (1980; w reż. Jerzego Dobrowolskiego, Teatr Rozmaitości w Warszawie). W latach 1984-1986 dyrektor Teatru Dramatycznego w Elblągu. Jako reżyser pracował następnie w Teatrze Rampa (1987-1994) i Teatrze Powszechnym im. Zygmunta Hübnera (1994-2006). W Teatrze Powszechnym wyreżyserował m.in. własną jednoaktówkę „Skarb” (1996) oraz „Szopkę Tyma z Brodą” (1998). Za to ostatnie przedsięwzięcie, zrealizowane wraz z Tomaszem Brodą, SPAK przyznało mu w 1999 nagrodę Eryk’98. W ostatnich latach wyreżyserował m.in. spektakle własnego autorstwa: „Dżdżownice wychodzą na asfalt” w Teatrze Polonia w Warszawie (2009), „Gazeta spada zawsze papierem do góry” w Teatrze Polskim w Szczecinie (2011). Swoje sztuki realizował także w Teatrze Telewizji, m.in.: „Nie ma takiego problemu” (pod tym zmienionym tytułem sztuka „Poczta się nie myli”, 1968; w reż. Izabelli Cywińskiej-Adamskiej), „Rozmowy przy wycinaniu lasu” (1999; w reż. autora). Znany z roli kaowca w filmie „Rejs” (1970; w reż. Marka Piwowskiego). Współtwórca i aktor filmów Stanisława Barei: „Brunet wieczorową porą” (1976; autor scenariusza i dialogów), „Co mi zrobisz, jak mnie złapiesz” (1978; autor scenariusza, II reżyser, aktor), „Miś” (1980; autor scenariusza, dialogów, współpraca reżyserska, aktor). Autor scenariusza, dialogów i aktor w filmie „Rozmowy kontrolowane” (1991; w reż. Sylwestra Chęcińskiego). Zrealizował własny film „Ryś” (2007; autor scenariusza, reżyser, aktor). Współpracował z redakcją „Szpilek”, m.in. prowadząc „PAT: Prywatna Agencja Tyma” (1992). Jako felietonista współpracował z czasopismami: „Literatura” (1972-1975); „Tygodnik Kulturalny” (1986-1989), gdzie zaczął regularnie drukować swoje rysunki satyryczne w 1986; „Wprost” (1991-1998), do którego rysował sporadycznie; „Rzeczpospolita” (2001-2005), gdzie na początku prowadził „Fotel. Potyliczny organ Tyma” drukowany na ostatniej stronie wydania sobotnio-niedzielnego, a następnie zamieszczał felietony wraz z rysunkami w dodatku „Plus Minus”; „Polityka” (od 2007). Ostatnio rysował dla „Gazety Wyborczej” (2013-2016; rubryka „Tym politykuje”). Laureat Złotej Szpilki w 1992. W 2005 w Gdańsku podczas VI Festiwalu Dobrego Humoru otrzymał nagrodę za całokształt twórczości. Autor książek z utworami zebranymi: Stanisław Tym, „Mamuta tu mam. Utwory zebrane spod łóżka. Z ilustracjami autora”, wybór tekstów i redakcja Anna Nastulanka, Instytut Wydawniczy Latarnik, Michałów-Grabina 2005; Stanisław Tym, „Pies czyli Kot. Felietony z lat 1972-2014. Z rysunkami autora”, redakcja Anna Nastulanka, Biblioteka Polityki, Warszawa 2014. W formie książkowej ukazał się również „Ryś”: Stanisław Tym, „Ryś. Napisane do czytania dla nakręcania z rysunkami Autora”, redakcja Anna Nastulanka, Wydawnictwo Amber, Warszawa 2007.
