We wtorek 29 listopada 2016 r. w Muzeum Regionalnym Ziemi Limanowskiej i Polskie Towarzystwo Historyczne Oddział Limanowa otworzyło przygotowywaną przez ponad rok wystawę pn. „Śladami starożytnych i średniowiecznych miejsc obronnych w Beskidzie Wyspowym”. Ekspozycja jest efektem realizowanego projektu naukowo-badawczego i edukacyjnego pod tą samą nazwą zorganizowaną z okazji Jubileuszu 1050-lecia Państwa Polskiego.
Na wystawie można zobaczyć m.in. makietę szczyrzyckiego grodu stworzoną przez uczniów I Liceum Ogólnokształcącego im. Władysława Orkana, wykonaną w skali 1:100 oraz makietę gródka stożkowatego w Słupi, także w skali 1:100, które pokazują hipotetyczny wygląd tych budowli w XIII wieku. Jedną ścianę ekspozycji pokrywają natomiast prace uczniów limanowskich szkół podstawowych (klasy 3-cie), którzy za pomocą farb i pędzli starali się oddać swoje wyobrażenie średniowiecznego grodu na górze Łyżka, którą wcześniej zwiedzali wraz z przewodnikami z limanowskiego muzeum. Wśród prac uczniów znajdują się także makiety średniowiecznego grodu wykonane z modeliny (klasy 4-6). Łącznie w wyjazdach i warsztatach plastycznych uczestniczyło 263 uczniów od nauczania zintegrowanego do szkoły średniej. Warto zauważyć, że historyczna wycieczka i zajęcia pobudziły wyobraźnię nawet najmłodszych uczestników, którzy jeszcze nie mieli styczności z przedmiotem historia na swoim etapie nauczania. Zajęcia były fantastyczną formą pogłębienia wiedzy o historii własnej małej Ojczyzny za pośrednictwem rozrywki.
Z kolei wśród zgromadzonych na wystawie oryginalnych eksponatów należy wyróżnić artefakty wypożyczone przez Muzeum Miejskie w Żywcu, m.in. celtycką ceramikę grafitową z przełomu er, ręcznie lepioną ceramikę łużycką sprzed 2500 lat, fragmenty ceramiki średniowiecznej, grot bełtu z XV wieku oraz zdobione kafle ceramiczne – powszechne w XV – wiecznych siedzibach rycerskich. Również prywatni kolekcjonerzy udostępnili swoje zbiory. Zygmunt Kłosowski wypożyczył ceramikę pozyskaną na terenie „Zamczyska” i Białego dworu w Męcinie oraz medalion z Madonną Niepokalanego Poczęcia zdobiący niegdyś napierśnik z ok. 1620 r. Natomiast Marek Pankiewicz zaprezentował odnaleziony w rzece bijak kiścienia – średniowiecznej broni obuchowej, popularnej w XV wieku – odnalezionej w latach 80. XX wieku niedaleko ujścia potoku Sowlina do Łososiny. Wśród starożytnych numizmatów udostępnionych przez anonimowych kolekcjonerów są monety rzymskie Hadriana (II wiek) i Konstancjusza II (IV wiek). Na wystawię można zobaczyć rekonstrukcję XV-wiecznego stroju szlacheckiego kobiecego. Całość ekspozycji została dopełniona 12 planszami zawierającymi informacje na temat badań archeologicznych w powiecie oraz opisy licznych grodów m.in. w Szczyrzycu, Słupi, Mordarce, Męcinie, Strzeszycach, a także mapą wskazującą miejsca stanowisk archeologicznych lub domniemanych stanowisk.
Na wystawę przybyli liczni goście na czele z reprezentacją Rady Miasta – wiceprzewodniczącym rady Janem Winiewskim oraz radnym Janem Rusinem. Radę Muzeum reprezentował Jerzy Bogacz. Obecna była także Anna Mruk – Dyrektor I Liceum ogólnokształcącego w Limanowej, dzięki której młodzież licealna klas humanistycznych aktywnie zaangażował się w realizację tego projektu. Przybyłym na otwarcie gościom tematykę ekspozycji oraz projektu leżącego u podstaw jej powstania przybliżyli pracownicy Muzeum Regionalnego Ziemi Limanowskiej, natomiast chwilę później w sali konferencyjnej muzeum miała miejsce prezentacja Jarosława Czaji – nauczyciela, pasjonata historii i regionalisty pn. „Między Gorcem, Łyżką a Dunajcem – po górach i śladach przeszłości” – autora książki o tym samym tytule. Wystąpienie dotyczyło pasjonującej historii góry Łyżka oraz jej najbliższych okolic w szczególności Łukowicy – w której to miejscowości w zeszłym roku dokonano odkrycia skarbu przedmiotów brązowych, oraz doliny Dunajca, przede wszystkim licznie zamieszkanego w starożytności i średniowieczu lewego brzegu rzeki. Autor prezentacji stawiał w sposób intuicyjny dobrze uargumentowane hipotezy dotyczące zasiedlania wspomnianych ziem już we wczesnej epoce brązu przez kulturę Otomani-Füzesabony, wywodzącą się z kręgu anatolijsko-egejskiego i posiadającej kontakty z kulturą mykeńską. Napływ kolejnych fal ludności m.in. kultury łużyckiej i następnie puchowskiej następował zdaniem J. Czaji z południa, podobnie jak późniejsze osadnictwo wczesnośredniowieczne, które było powiązane z funkcjonowaniem państwa wielkomorawskiego w IX wieku, czego przykładem może być jeden z największych we współczesnej Polsce gród w Naszacowicach. Całość prezentacji uzupełniały liczne zdjęcie, dobrze obrazujące narrację.
Wystawa „Śladami starożytnych i średniowiecznych miejsc obronnych w Beskidzie Wyspowym” stanowi jedynie jeden z punktów szerszego projektu, którego część edukacyjna została zrealizowana wraz z uczniami limanowskich szkół. Cześć naukowa natomiast, mająca za zadanie stworzenie spójnego obrazu osadnictwa starożytnego i średniowiecznego, poprzez kwerendę źródłową, prospekcję terenową a także inwentaryzację znanych stanowisk, jest w dalszym ciągu kontynuowana.
