Od chwili zjawienia się Achajczyków na ziemiach Tessalii, bogowie i bohaterowie zamieszkali, podług ich wierzeń, najwyższą górę Olimp. Bogowie ci, jako twór psychiki ludzkiej, nie odznaczali się wysoką etyką, jaką w chwili obecnej musieliby posiadać. Wiarołomstwo, nieczystość obyczajów, gwałt, a nawet i zezwierzęcenie było również z dobrym skutkiem praktykowane przez te istoty najwyższe, które nawet nie cofały się, podług wierzeń, od potwornych zbrodni.
Niektórzy bogowie odznaczali się jednakże mądrością i na szczęście, jeżeli można się tak wyrazić, między najlepszymi byli, zajmujący się specjalnie medycyną.
Fot.: pixabay.com
Apollo ojciec Eskulapa
Apollo (Poeon), syn Jowisza i Latony, brat bliźniaczy Artemidy, bóg słońca, był lekarzem bogów. Był on powszechnie uważany za ojca Eskulapa, boga medycyny. Był on zarazem najstarszym bóstwem Grecji, czczony jako symbol medycyny.
Zwykle przedstawiany jest z trzymaną w ręku lirą albo łukiem. Ten ostatni służy mu do wysyłania ludziom dla ukarania ich za występki, chorobami lub epidemiami. Z drugiej strony jest on również i tym, który władny jest choroby i epidemie odsunąć od ludzkości, gdyż starożytni wierzyli, że zbawcze promienie słońca, którego Apollo jest bogiem, niszczą zarodki chorób i przyczyniają się do rozwoju roślin medycznych, które przywracają utracone zdrowie.
Fot.: pixabay.com
Eskulap
Asklepios lub Eskulap, zadaje się, że żył około XIII w. przed Nar. Chr. Homer nie uważa go zupełnie za boga, a ceni w nim jedynie największego lekarza epoki.
Był on księciem Trikka i Ilkony, miast tesalskich, położonych na stokach gór Pinda. Uważano go powszechnie za wynalazcę: środka przeciw hemoroidom, sondy dla badania ran, opatrunku z bandaży i szarpi, w końcu sposobu leczenia złamań i zwichnięć. Co się tyczy jego środków leczniczych, to składały się one głównie z roślin, które wstrzykiwał pod skórę, a których własności poznał u Chirona. Używał on jednak również rozmaitych formułek magicznych w swojej praktyce lekarskiej i sądził na równi z Orfeuszem i Chironem, że muzyka jest doskonałym środkiem, uzdrawiającym i uspokajającym choroby.
Jeżeli można wierzyć Galienowi, to również i Eskulap może być uważany za twórcę podstawowych pojęć higieny – aby żyć długo i cieszyć się dobrym zdrowiem, należało podług niego zachować wstrzemięźliwość, uprawiać ćwiczenia ciała, takie jak gimnastyka, biegi piesze i konną jazdę.
Z czasem jego postać jako człowieka zatarła się i został on podniesiony do rzędu bogów przez wdzięczność ludzi, którzy umieszczając go na Olimpie, uznali go za syna Apollina i boga medycyny.
Postaramy się teraz choć w krótkich słowach zapoznać z podanie, opowiadanym przez poetów.
Kilka jest podań dotyczących jego przyjścia na świat, podamy jednak to, które jest najbardziej rozpowszechnione, i które głosi, że Eskulap był synem nimfy Koronis i Apollina. Nimfa, już będąc w ciąży, miała jakoby zdradzić boga z jednym ze śmiertelników. Artemisa chcąc pomścić swego brata zabiła niewierną jedną ze swoich strzał. Ale Apollo chcąc uratować dziecko, otworzył brzuch matki od razu po jej śmierci i w taki sposób urodził się Eskulap – za pomocą tak zwanego ciecia cesarskiego. Ta operacja była już drugą, znaną w starożytności: pierwszej miał dokonać Merkurjusz na Semeli i spowodować przyjście na świat Dionizosa.
Wykształceniem Eskulapa zajmował się Chiron, który nauczył go leczenia ran i właściwości chorób umysłowych, to znaczy wszystkiego tego, co posiadała ówczesna chirurgia i medycyna. Później wziął on udział w wyprawie Argonautów, gdzie spotkał się z Herkulesem i Orfeuszem. Książęta greccy byli chorzy na najrozmaitsze choroby, Eskulap wyleczył ich wszystkich, nic więc dziwnego, że po powrocie do Grecji sława jego była ogromna.
Odtąd uzdrawiał on tylu ludzi, że przerażony Pluton, z powodu braku mieszkańców podziemi, poprosił Jowisza o zabicie Eskulapa piorunem. Po śmierci przyznano mu cześć boską.
Eskulap jest zwykle przedstawiony jako człowiek w sile wieku, brodaty, noszący dość długie włosy, na których czasami nosił przepaskę i twarz jego łagodna i poważna przypomina w wielu razach twarz Jowisza. Ubrany jest zwykle w płaszcz zarzucony na lewe ramię w taki sposób, że prawe ramię oraz pierś jest odsłonięta. Stopy obute ma w sandały. Wspiera się zawsze na lasce, około której owija się wąż.
Opowiadają, że odwiedzając razu pewnego mieszkanie jednego ze swoich pacjentów, Eskulap zobaczył u swoich stóp węża i że ów gad owinął się około jego laski. Takie jest prawdopodobnie pochodzenie „laski wężowej”, którą uważają za symbol medycy.
Często jednak zdarza się, że jest ona utożsamiana z laską heralską Merkurego, która nie ma nic wspólnego z medycyną, jest jedynie symbolem kupców i wysłanników.
U stóp boga znajdujemy bardzo często „ompholos” delficki – kamień święty Apollina. Kult bowiem Eskulapa może być słusznie uważany jako zrodzony z kultu Apollina.
Apollo, jako ojciec przelał wprost na swego syna wysłuchiwanie próśb chorych i leczenie ich.
Zobaczymy zresztą zupełnie wyraźnie, że Epiradjum – centrum kultu dla Eskulapa – Apollo również odbiera hołdy składane jego synowi.
Z żoną swą Epioną (ukoicielka), Eskulap miał dwóch synów – Podalirjusza i Machaona oraz 4 córki: Aigleę, Jaso, Panaceę i Higjeę.
Najbardziej znaną jest Higjea, która stała się do pewnego stopnia boginią zdrowia. Uchodziła ona bowiem za boginię, która doradza ludziom wybór pokarmów, koniecznych dla zdrowia, zaleca dietę i przestrzegając ludzi przed chorobami, przyczyniała się do zmniejszenia pracy ojcu.
Przedstawiają ją zwykle jako piękną i młodą dziewczynę z czołem opasanym diademem i trzymającą w reku miseczkę, z której pije wąż. W wielu miastach panował zwyczaj, że kobiety poświęcały jej swoje włosy i ubierały w nie jej posąg.
Na posągach Eskulap jest często przedstawiany w towarzystwie swojej córki i swego młodego asystenta Telesfora. Ten ostatni jest uosobieniem geniusza wyzdrowienia, opiekuna rekonwalescentów. Przedstawiają go zwykle w postaci dziecka, ginącego zupełnie w wielkim płaszczu (casula), którego kaptur jest podniesiony i przykrywa mu głowę.
Węże odgrywały wielką rolę w kulcie Eskulapa, były to zwierzęta specjalnie mu poświęcone.
Wąż, jako bóstwo Ajopskie, był rzeczywiście symbolem przepowiedni, a z drugiej strony z tego powodu, że zmieniał skórę, a więc odmładzał się – był emblematem zdrowia. Kapłani egipscy otaczali go głębokim kultem, ale i w Grecji straszny wąż Cobra zmienił się na niewinne jaszczurki, które kapłani Eskulapa będą używali do najrozmaitszych oszustw medycznych.
Strabon, zgodnie z większością Greków, uważa Tessalję jako ośrodek, z którego wyszedł kult Eskulapa.
Miasto Trika miało dać początek i tam znajdowała się najstarsza świątynia poświęcona Eskulapowi. Spomiędzy późniejszych świątyń poświęconych temu bogowi Epidarium stanie się najważniejszą i najwspanialszą, i do końca okresu pogaństwa będzie centrum jego kultu.
Eskulap mimo swego pochodzenia stanie się bogiem Epidarium, tak jak jego ojciec Apollo, bogiem Delt. W późniejszych czasach specjalne świątynie zostaną mu wzniesione, jak w Atenach (V wiek), a nawet w Rzymie (III wiek), ale Epidarium nie przestanie być nigdy stolica religijną dla Eskulapa.
Synowie Eskulapa
Dwaj synowie Eskulapa (Podalirjusz i Machaon), wykształceni przez swego ojca w sztuce medycyny, w chwili wybuchu wojny trojańskiej zaciągnęli się do armii greckiej w charakterze lekarzy.
Machon wszedłszy do Troi na słynnym koniu, był zabity przez Eurypilesa, króla Mysji, który przybył z pomocą Pryjamowi. Miał on pięciu synów, którzy byli wszyscy lekarzami i zamieszkiwali w różnych częściach Grecji.
Podalirjusz, zaś powracając z Troi, zaskoczony przez burzę, wyrzucony został na wybrzeże Karji. Był on pierwszym lekarzem, jak głosi podanie, który stosował puszczanie krwi i wyleczył tym środkiem córkę królewską z ciężkiej choroby. Po uzdrowieniu jej, poślubił ją i otrzymał w posagu Chersones Knidy.
Synowie jego byli również lekarzami i zamieszkiwali Małą Azję oraz wyspy sąsiadujące.
Potomkowie Podalirjusza i Machaona utworzyli rodzinę świecką Asklepiadów, która miała zaszczyt liczyć między swoimi członkami wielkiego Hypokratesa, niezaprzeczonego ojca medycyny.
