4 czerwca 1717 roku jarosławscy mieszczanie przystąpili do budowy murowanej cerkwi na fundamentach zamku Kostków Ostrogskich, który w tym czasie był już w ruinie. Brak poważnych fundatorów powodował, iż prace budowlane przeciągały się. Dopiero, gdy w 1743 roku kupiec - wójt, a później burmistrz miasta Jarosławia Eliasz Wapiński wraz z żoną Pelagią z Onyszkiewiczów ofiarował na dokończenie budowy dużą sumę pieniędzy - budowę zakończono.
17 sierpnia 1747 roku cerkiew poświęcił biskup przemyski Onufry Szumlański. Była to cerkiew w stylu rokoko, jednonawowa z kopułą, latarnią i północną zakrystią. Fundatorzy cerkwi - Wapińscy są pochowani w podziemiach jarosławskiej cerkwi. Pelagia zmarła dnia 30 października 1768 roku ,a Eliasz 23 marca 1777 roku.
Książę August Aleksander Czartoryski dekretem z dnia 15 sierpnia 1766 roku przyłączył do cerkwi miejskiej przedmiejską parafię Uspinnia Preczystoji Diwy Mariji tworząc kolegiatę.
Cerkiew po raz pierwszy została odnowiona w 1879 roku, kiedy to całkowicie pokryto blachą kopułę i zakrystię, a wewnątrz, w nawie głównej przemalowano polichromię.
W latach 1907-1912 ks. kanonik Kyprian Chotynecki przeprowadził rozbudowę cerkwi - dobudowano dwie nawy boczne, południową zakrystię, do długości świątyni dobudowano chór, zmieniając jednocześnie fronton na neobizantyjski z dwiema wieżami; w latach 1937 - 1942 uzupełniono polichromie.
Po brutalnej deportacji w 1945 roku jarosławskich duszpasterzy wraz z wiernymi na Ukrainę Sowiecką, cerkiew przejęli rzymokatolicy, którym służyła jako kościół szkolny do 1966 roku. Później zamknięta z nakazu władz miejskich - grabiona i dewastowana popadała w ruinę. Po długoletnich staraniach - w 1987 roku, świątynię oddano grekokatolikom, którzy w latach 1987 - 1993 przeprowadzili jej gruntowny remont.
W cerkwi w ołtarzu bocznym znajduje się Cudowna Ikona Matki Bożej „Myłoserdia Dweri” („Brama Miłosierdzia”) namalowana w 1. połowie XVII wieku. Wcześniej umieszczona była w przedmiejskiej cerkwi „Uspinnia”; przeniesiona do obecnej świątyni w 1747 roku. Dnia 8 września 1879 roku była koronowana biskupimi koronami. W 1996 roku legat papieża Jana Pawła II, Achille Silvestrini dokonał jej koronacji koronami papieskimi. W roku 2010 wnętrze świątyni wzbogacone zostało o barokowy ikonostas sprowadzony z Wojewódzkiej Składnicy Zabytków Ruchomych w Łańcucie.
W pobliżu warto zobaczyć:
- Jarosławski ratusz i zabytkowy zegar na wieży
- Najstarszy kościół jezuicki w Polsce
- Podziemną Trasę Turystyczną im. prof. Feliksa Zalewskiego oraz Podziemne Przejście Turystyczne
- Dawny zespół kościelno-klasztorny Panien Benedyktynek
Przeczytaj także:
- Perełki kulinarne Polski (5). Biszkopty dr. Gurgula z Jarosławia
W artykule wykorzystałam teksty z tablic informacyjnych.
